Tranh sơn dầu là cái quái gì?

Đây là một từ ghép, gồm Tranh và Sơn dầu (hay màu dầu) vậy chúng ta sẽ cùng đi định nghĩa 2 từ này để làm rõ hơn từ ghép tranh sơn dầu ở trên. Đánh theo kiểu trực tiếp, nhanh gọn và đi thẳng vào vấn đề, không cần phải che đậy, mệt.

Tranh là gì?

Hỏi hơi thừa nhưng cứ viết lại để đề phòng có ai đó không biết biết. Tranh là một loại hình nghệ thuật dùng bất cứ thứ gì có màu từ sơn, bột màu, hoặc phấn, có khi là máu, mực, dầu mỏ và nhiều chất liệu không tưởng khác (và họa sĩ có sở thích điên cuồng với chúng) để vẽ lên một bề mặt nào đó như bố vẽ, giấy, tường, kính, đá, gỗ, lá cây, đất sét, gốm…. cũng đa dạng không kém. Thường thì họa sĩ sẽ dùng cọ, có người dùng đầu, dùng tóc, dùng tay chân để vẽ, có người dùng cọng hành củ tỏi, bùi nhùi, lá cây để vẽ…. cái này cũng không có chuẩn mực nốt.

Thời “ăn lông ở lỗ”, con người còn dùng tro, và đá đỏ nghiền nát trộn với nước hoặc nhựa cây để vẽ lên những thành hang đất, hang đá. Thời hiện đại thì họ kết hợp giữa nhiều chất liệu khác nhau nên tôi thường hí họa là nghệ thuật nộm thập cẩm: đính thêm đá quý, cát tự nhiên, nilông và cả dát vàng. Sáng tạo nghệ thuật thường vô tận, chỉ là con người tự hạn chế mình phải thế này thế kia mới phù hợp, ôi dào, thoải mái đi.

Bạn có biết, bức tranh lâu đời nhất, vào khoảng 60,000 năm tuổi được tìm thấy ở 2 hang đá thuộc vùng Arnhern – miền bắc nước Úc, được vẽ bằng bột đá nghiền và được bảo quản khá tốt.

Tiếp theo, Sơn dầu là gì?

Sơn dầu cũng có một lịch sử phát triển khá ấn tượng, con người lúc đó cũng đã phát triển ngành hội họa khá lâu đời rồi, nhưng các họa sĩ luôn muốn tìm kiếm một chất liệu vĩnh cửu (hoặc gần như thế) và màu sắc không bị ảnh hưởng nhiều theo thời gian. (thuở ấy mọi người chưa biết đến những công cụ lưu trữ số hóa với độ chính xác tuyệt đối về màu sắc và không có tuổi).

Thế là sơn dầu được công phu pha trộn, từ nhiều loại nguyên liệu khác nhau, thành quả của sơn dầu hiện đại có sự can thiệp của các nhà hóa học nhưng nhìn chung, sơn dầu được làm từ bột màu trộn với dầu (từ hạt cải, cây lanh, óc chó, anh túc, hạt thông, gai dầu…). Sơn dầu có tính chất rất vượt trội, sau khi khô lại, dầu trong sơn có đặc tính giống nhựa, dùng như vec-ni và là lớp bảo vệ màu, chống thấm nước hiệu quả.

Bạn có biết, bột màu để pha Sơn dầu thì rất độc khi ăn phải, nên có thể được dùng “giết người”, ví dụ màu Xanh Paris, hay màu orpiment (vàng sáng Ý). Nhưng sơn dầu đa số nghệ sĩ Việt Nam đang dùng đều đã qua công đoạn sơ chế khử độc, nếu bạn không ăn trực tiếp sơn dầu vào, còn thì trét thoải mái khắp nhà.

Tranh + Sơn dầu thì ra gì ??

Từ năm 1960, Sơn dầu và màu nước trở thành xu hướng chính của các họa sĩ. Những năm gần đây, vị thế đó dần nhường chỗ cho sơn acrylic (chất liệu thay thế sơn dầu, màu sắc tươi sáng hơn, khô nhanh hơn nhưng kém bền hơn) và sơn dầu có thể trộn nước (dùng nước thay dầu để dễ vệ sinh cọ và phối màu hơn sơn dầu nguyên bản).

Kỹ thuật vẽ tranh sơn dầu đầu tiên được phát triển trong thời phục hưng ở châu âu, do họa sĩ nổi tiếng Hà Lan Jan van Eyck mang đến, sau đó được nhân rộng ra khắp thế giới. (giống học lịch sử quá nhỉ, nhưng đôi khi chúng ta cũng nên nhắc nhớ đến công lao của những người mở đường)

Vậy lý do mà tranh sơn dầu là lựa chọn hàng đầu cho những họa sĩ chuyên nghiệp là gì?

+Tranh sơn dầu có thể tùy biến dày nổi khác nhau (màu nước thường mỏng còn màu bột thường dày)
+Bề mặt tranh có thể vừa mịn màng như thủy tinh, vừa mấp mô, vừa sần sùi như gỗ đá hay thậm chí là sọc như vải.
+Những lớp trên cùng có thể trong suốt (thấy được màu của lớp trước) hoặc che phủ hoàn toàn lớp trước.
+Công cụ vẽ đa dạng, bay vẽ, có thể dùng ngón tay, miếng vải nhỏ hay thập chí quẹt trực tiếp từ tuýp màu.
+Màu dầu khô lâu, nên thời gian để họa sĩ bay bổng sáng tạo là khá nhiều.
+Sơn bền màu với thời gian, càng lâu càng có giá trị.
…..

Bạn có biết? Tranh sơn dầu lúc vừa vẽ khá hôi (mùi của dầu), sau khi khô lại thì mùi này cũng dịu bớt (hên)

Nguyễn Hữu Thuận.

Hãy email cho mình khi các bạn có thắc mắc gì trong lĩnh vực nghệ thuật này, mình sẽ trả lời trong vòng 24 giờ, thật đấy.